Instytucja spółdzielni energetycznej jest w Polsce względną nowością, ale to promowany przez Unię Europejską model działania, który doskonale sprawdza się jako element zielonej transformacji, dążenia do samodzielności energetycznej oraz optymalizacji kosztów.
Instytucja spółdzielni energetycznej została wprowadzona do polskiego prawa dzięki dyrektywie Unii Europejskiej z maja 2019 roku, która zawarta była w pakiecie “Czysta energia dla wszystkich Europejczyków”. W jej myśl państwa członkowskie miały uatrakcyjnić i udostępnić nowe formy inwestycji w energię odnawialną. Dyrektywa Red II jasno określa, w jaki sposób użytkownicy mogą produkować, magazynować i sprzedawać czystą energię elektryczną z OZE. Spółdzielnia jako podmiot ma nieco inne prawa niż pojedynczy prosument, dlatego rozwój spółdzielni energetycznych i produkcja energii w ramach nich może zwiększyć docelowo atrakcyjność OZE w Polsce. Działalność spółdzielni może także polegać na wytwarzaniu energii elektrycznej, biogazu, lub ciepła w instalacjach OZE i równoważeniu zapotrzebowania na nie w ramach jej członków. Ważne jednak, aby członkowie spółdzielni byli przyłączeni do zdefiniowanej obszarowo sieci dystrybucyjnej elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV lub sieci dystrybucyjnej gazowej bądź ciepłowniczej.
Jedną z pierwszych inicjatyw tego typu w Polsce jest działalność zainicjowana przez Gminę Lądek-Zdrój oraz Lokalną Grupę Działania Kłodzka Wstęga Sudetów (LGD KWS), które na przestrzeni ostatnich lat podjęły działania na rzecz rozwoju energetyki obywatelskiej w regionie, angażując mieszkańców i mieszkanki regionu w transformację energetyczną. Lokalna Grupa Działania Kłodzka Wstęga Sudetów (LGD KWS) to Stowarzyszenie, które powstało w roku 2014 z misją zapewnienia zrównoważonego rozwoju regionu. W skład LGD KWS wchodzi 11 gmin położonych w granicach administracyjnych powiatu kłodzkiego. Obszar ten zamieszkuje 101 393 tys. mieszkańców. Stowarzyszenie Kłodzka Wstęga Sudetów LGD przystąpiła do programu Fundusze Europejskie dla Małopolski o środki z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) na projekty inwestycyjne związane z tworzeniem spółdzielni energetycznych na terenie powiatu kłodzkiego. Stowarzyszeniu zostały przyznane środki w wysokości 10 milionów złotych na 250 grantów na mikroinstalacje OZE dla mieszkańców 11 gmin powiatu kłodzkiego.
Lądecka Spółdzielnia Energetyczna to pierwsza założona przez samorząd gminny spółdzielnia energetyczna w Polsce1. Zgromadzenie założycielskie spółdzielni odbyło się dnia 18 sierpnia 2022 roku z udziałem trzech podmiotów: gminy Lądek-Zdrój, CKiR Lądek-Zdrój oraz LUK Sp. z o.o. Lądek-Zdrój, które podpisały porozumienie o wspólnym utworzeniu spółdzielni z siedzibą w Lądku-Zdroju. Pierwsze działania w kierunku realizacji stworzenia spółdzielni miały miejsce już w marcu 2015 roku, kiedy to rozpoczęto koncepcyjne prace nad budową farmy fotowoltaicznej oraz odwiertu geotermalnego.
Kolejne etapy rozwoju spółdzielni obejmowały:
- Wytypowanie terenów pod farmę fotowoltaiczną w kwietniu 2016 roku i rozpoczęcie zmian w lokalnych planach zagospodarowania przestrzennego.
- Uzyskanie zmiany studium i uprawomocnienie planu zagospodarowania w czerwcu 2018 roku na terenie gminy Lądek-Zdrój.
- Realizacja odwiertu geotermalnego w marcu 2019 roku.
- Uzyskanie warunków przyłączenia do sieci elektrycznej w lutym 2021 roku.
- Ogłoszenie przetargu na budowę farmy fotowoltaicznej w sierpniu 2021 roku.
- Uzyskanie pozwolenia na budowę instalacji fotowoltaicznej we wrześniu 2022 roku.
- Zakończenie prac budowlanych na farmie fotowoltaicznej o mocy około 1 MW w kwietniu 2023 roku.
- Rejestracja spółdzielni energetycznej w wykazie Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa i oficjalne rozpoczęcie działalności dnia 29 października 2023 roku
Członkami spółdzielni zostali mieszkańcy gminy Lądek-Zdrój, lokalne instytucje oraz przedsiębiorstwa. Wytwarzanie energii oparte jest na wykorzystaniu instalacji fotowoltaicznej oraz odwiertu geotermalnego LZT-1, co pozwala na rezygnację ze spalania paliw kopalnych na rzecz OZE. Lądecka Spółdzielnia Energetyczna została zarejestrowana w Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa w październiku 2023 roku, a jej instalacja fotowoltaiczna posiada moc zainstalowaną wynoszącą 0,99954 MWe.
W 2022 r. Stowarzyszenie Kłodzka Wstęga Sudetów LGD zgłosiło się do Inkubatora społeczności energetycznych CoopTech Hub, który przeprowadził wspólne spotkanie lokalnej społeczności Inkubatora, aby zbadać jej oczekiwania i potrzeby, a następnie dopasować odpowiednie rozwiązanie. Przeprowadzono także m.in. cykl warsztatów online. Został również wykonany model kalkulacyjny podziału przychodów z instalacji wśród osób ze Społeczności. Dzięki wsparciu doradczemu oraz kalkulacjom dostarczonym przez CoopTech Hub, Stowarzyszenie Kłodzka Wstęga Sudetów LGD uzyskało niezbędne narzędzia i informacje, umożliwiając im podjęcie dalszych kroków w celu działalności w zakresie spółdzielni energetycznych.
Wśród zalet zawiązania spółdzielni i rozliczania się w tym formacie, oprócz oczywistych zysków ekologicznych i prostoty (spółdzielnie nie mają obowiązku umarzania świadectw pochodzenia energii elektrycznej, czyli tzw. zielonych certyfikatów, a także nie muszą realizować obowiązków efektywności energetycznej) znalazły się:
-niższy koszt prądu – spółdzielnia wciąż mogą działać na zasadach systemu opustu, a dodatkowo jest zwolniona z niektórych opłat, np. opłaty mocowej, opłaty OZE czy kogeneracyjnej
-oszczędność na opłatach dystrybucyjnych – spółdzielnia energetyczna nie uiszcza opłaty za dystrybucję energii oraz żadnych innych opłat z tytułu rozliczania kosztów prądu. Członkowie spółdzielni nie muszą więc ponosić kosztów przesyłowych pomiędzy jednostkami wytwórczymi i poszczególnymi spółdzielcami. Oszczędności z tego tytułu mogą wynieść nawet 30-40 proc.
-Bezpieczeństwo energetyczne – bliskość źródeł wytwórczych OZE oraz użytkowników zapewnia większe bezpieczeństwo energetyczne dla odbiorców będących członkami tej spółdzielni. Zwiększa to też niezależność od systemu dystrybucyjnego. Nie trzeba też obawiać się odłączania od sieci elektroenergetycznej, prawo spółdzielcze daje bowiem gwarancję przyłączenia instalacji OZE do sieci.
-Większa pewność kosztów – członkowie spółdzielni mają większy wpływ na ceny energii i sposób rozliczeń, więc łatwiej zaplanować im długofalowe inwestycje.
1 więcej na stronie: https://www.hub.coop/nasze-projekty/